داشتن دندان‌هایی سالم از دوران کودکی، پایه‌گذار بهداشت دهان و دندان در بزرگسالی است. اما بسیاری از والدین نمی‌دانند که رعایت بهداشت دهان تنها به مسواک زدن محدود نمی‌شود. استفاده از نخ دندان یکی از عادت‌های مهمی است که می‌تواند از دوران کودکی آغاز شود. در این مقاله بررسی می‌کنیم که آیا کودکان هم می‌توانند از نخ دندان استفاده کنند، چه زمانی باید این کار را شروع کنند و چگونه والدین می‌توانند آن را به شکلی درست در برنامه بهداشتی کودک بگنجانند.
اهمیت بهداشت دهان و دندان در کودکان
داشتن دندان‌های سالم از همان سال‌های ابتدایی زندگی اهمیت زیادی دارد. دندان‌های شیری، با اینکه موقتی هستند، اما نقش مهمی در جویدن غذا، صحبت کردن و رشد درست دندان‌های دائمی دارند. اگر این دندان‌ها دچار پوسیدگی یا آسیب شوند، ممکن است مشکلاتی در آینده برای کودک به وجود بیاید.
رسیدگی به بهداشت دهان تنها به مسواک زدن محدود نمی‌شود. ذرات غذایی و پلاک‌هایی که بین دندان‌ها باقی می‌مانند، می‌توانند باعث ایجاد پوسیدگی و التهاب لثه شوند. استفاده از نخ دندان، در کنار مسواک زدن، از مواردی است که برای حفظ سلامت دندان‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
کودکانی که از سنین پایین با مراقبت‌های بهداشتی آشنا می‌شوند، در آینده کمتر با مشکلات جدی دندان مواجه خواهند شد. این آموزش‌ها، اگر به درستی و با همراهی والدین انجام شود، به شکل‌گیری عادت‌های مفید و ماندگار کمک می‌کند. همچنین مراجعه منظم به دندانپزشک در دوره کودکی، نقش زیادی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام مشکلات دهان و دندان دارد.
با توجه به اینکه درمان‌های دندانی می‌توانند برای کودکان سخت و گاه آزاردهنده باشند، پیشگیری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. رسیدگی مداوم و آموزش صحیح، ساده‌ترین راه برای داشتن دندان‌هایی سالم و بدون دردسر در سال‌های آینده است.
چه زمانی باید نخ دندان را برای کودک شروع کرد؟
شروع استفاده از نخ دندان برای کودکان، بستگی به زمان رویش و قرار گرفتن دندان‌ها در کنار هم دارد. زمانی که دو دندان شیری در تماس با هم قرار می‌گیرند و مسواک، دیگر توانایی تمیز کردن فضای بین آن‌ها را ندارد، نیاز به نخ دندان به وجود می‌آید. این زمان ممکن است از دو یا سه سالگی شروع شود، اما در بعضی کودکان ممکن است زودتر یا دیرتر باشد.
والدین نباید منتظر بمانند تا کودک خودش نخ دندان بکشد. در سال‌های اول، این کار باید توسط والدین انجام شود. کودک تا حدود ۸ یا ۹ سالگی معمولا مهارت و دقت کافی برای استفاده درست از نخ دندان را ندارد. بعضی نخ دندان‌ها مخصوص کودکان طراحی شده‌اند که کار را راحت‌تر می‌کنند و استفاده از آن‌ها برای کودک آزاردهنده نیست.
نخ دندان کشیدن نباید به بعد از خراب شدن دندان موکول شود. اگر تمیز کردن بین دندان‌ها از همان اول انجام شود، احتمال پوسیدگی دندان پایین می‌آید. مراقبت زودهنگام باعث می‌شود دندان‌های شیری تا زمان افتادن طبیعی سالم بمانند و جای رشد درست برای دندان‌های دائمی باقی بماند.
بعضی والدین تصور می‌کنند که نخ دندان اضافی است یا کودک نیازی به آن ندارد، اما این طرز فکر در درازمدت باعث مشکلات دندانی می‌شود. استفاده درست و منظم از نخ دندان، بخش مهمی از مراقبت روزانه است و باید در کنار مسواک زدن، از سال‌های اول زندگی کودک، آموزش داده شود.
آیا استفاده از نخ دندان برای کودکان ایمن است؟
استفاده از نخ دندان برای کودکان، در صورتی که به درستی انجام شود، کاملاً ایمن است. زمانی که دندان‌های کودک در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و تماس پیدا می‌کنند، فضاهای بین دندانی شکل می‌گیرد که با مسواک به خوبی تمیز نمی‌شوند. در این شرایط، نخ دندان می‌تواند از تجمع مواد غذایی و ایجاد پلاک دندان جلوگیری کند.
البته در کنار نخ دندان مسواک بین دندانی نیز می‌تواند بسیار موثر باشد. اگر درباره این مدل مسواک اطلاعاتی ندارید، می‌توانید به مقاله مسواک بین دندانی چیست؟ مراجعه کنید.
در برخی موارد نگرانی والدین درباره آسیب رسیدن به لثه کودک وجود دارد. اگر نخ دندان با فشار یا زاویه نامناسب استفاده شود، احتمال تحریک یا زخم‌شدن لثه وجود دارد. برای پیشگیری از این موضوع، توصیه می‌شود از نخ دندان‌های مخصوص کودکان استفاده شود. نخ دندان کمانی، یکی از گزینه‌های مناسب است که کنترل بیشتری در هنگام استفاده به والدین می‌دهد.
همچنین نخ دندان کمانی نازک، که اغلب برای دندان‌های کوچک و فشرده کاربرد دارد، به آرامی بین دندان‌ها حرکت می‌کند و آسیب به بافت لثه را به حداقل می‌رساند. برخی مدل‌ها به‌صورت نخ دندان طعم دار عرضه می‌شوند که تجربه بهتری برای کودک ایجاد می‌کنند و مقاومت او را در برابر استفاده از نخ دندان کاهش می‌دهند.
در مجموع، اگر از ابزار مناسب استفاده شود و والدین این کار را با دقت انجام دهند، نخ دندان نه تنها ایمن است، بلکه یکی از راه‌های مؤثر برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان به‌شمار می‌رود.
چه نوع نخ دندانی برای کودک مناسب است؟
انتخاب نخ دندان مناسب برای کودک، تأثیر زیادی در راحتی استفاده و همچنین حفظ سلامت دهان و دندان دارد. دندان‌های کودکان معمولا کوچک‌تر و فشرده‌تر از بزرگسالان هستند، بنابراین باید از نخ‌هایی استفاده شود که برای ساختار دهان کودک طراحی شده‌اند. نخ دندانی که بیش از حد ضخیم یا زبر باشد، می‌تواند باعث آسیب به لثه شود یا بین دندان‌ها به‌درستی حرکت نکند. در ادامه به طور خلاصه نخ دندان مناسب کودک را معرفی می‌کنیم:
- نخ دندان دسته‌دار (کمانی):
این نوع نخ دندان روی یک پایه پلاستیکی کوچک نصب شده و استفاده از آن برای والدین بسیار آسان است. مدل‌های کودکانه این نخ‌ها معمولاً دارای طراحی جذاب و رنگ‌های شاد هستند که همکاری کودک را بیشتر می‌کند. - نخ دندان نازک و نرم:
برای کودکانی که دندان‌های فشرده دارند، نخ‌های نازک‌تر که بافت نرم‌تری دارند، مناسب‌ترند. این نخ‌ها به راحتی بین دندان‌ها وارد می‌شوند و خطر آسیب به لثه را کاهش می‌دهند. - نخ دندان طعم‌دار:
مدل‌هایی با طعم‌های میوه‌ای ملایم (مانند توت‌فرنگی یا سیب) می‌توانند تجربه‌ی نخ کشیدن را برای کودک دلپذیرتر کنند و باعث کاهش مقاومت او نسبت به استفاده از نخ دندان شوند. - نخ بدون لبه‌های زبر یا تیز:
نخ دندانی که لبه‌های تیز یا بافت زبر دارد ممکن است به لثه کودک آسیب بزند. نخ‌های طراحی‌شده برای کودکان باید نرم، انعطاف‌پذیر و غیر تحریک‌کننده باشند. - مقاوم در برابر پارگی:
نخ باید کیفیت بالایی داشته باشد تا حین استفاده بین دندان‌ها پاره نشود و نیاز به تکرار مجدد نخ کشیدن در یک ناحیه به وجود نیاید.
در نهایت، انتخاب نخ دندان مناسب باعث می‌شود فرآیند آموزش به کودک ساده‌تر، ایمن‌تر و خوشایندتر باشد.
روش صحیح استفاده از نخ دندان در کودکان
برای حفظ سلامت دهان و دندان در کودکان، استفاده از نخ دندان باید به درستی انجام شود. در سنین پایین، کودک توانایی استفاده مستقل از نخ دندان را ندارد و لازم است این کار توسط والدین انجام شود. نحوه انجام صحیح این کار می‌تواند از آسیب به لثه جلوگیری کرده و هم‌زمان باعث شکل‌گیری یک عادت مفید در آینده شود.
در ابتدا لازم است کودک در وضعیتی قرار بگیرد که دهان او به راحتی قابل دسترسی باشد. نشستن کودک روی پای والدین یا ایستادن رو به روی آینه، از روش‌هایی است که به کنترل بهتر شرایط کمک می‌کند. نخ دندان باید به آرامی بین دو دندان هدایت شود، بدون آن که با فشار زیاد به لثه برخورد کند. هنگام رسیدن به نقطه تماس دندان‌ها، حرکت باید آرام و کنترل شده باشد.
برای تمیز کردن هر دندان، نخ باید به شکل نیم دایره دور آن قرار گیرد و به آرامی از بالا به پایین یا از پایین به بالا (بسته به موقعیت دندان) حرکت داده شود. هر بار ورود نخ بین دو دندان باید با دقت و بدون ضربه باشد. استفاده از نخ دندان دسته دار در این مرحله توصیه می‌شود، زیرا والدین با آن کنترل بیشتری دارند و احتمال خطا کاهش می‌یابد.
در کودکانی که دندان‌های شیری بسیار فشرده دارند، نخ دندان کمانی نازک گزینه مناسبی است؛ این نخ‌ها به راحتی بین دندان‌ها وارد می‌شوند و فشار زیادی به لثه وارد نمی‌کنند. همچنین اگر کودک نسبت به نخ دندان واکنش منفی دارد یا همکاری کمی نشان می‌دهد، استفاده از نخ دندان طعم دار با طعم میوه‌ای ملایم می‌تواند تجربه بهتری برای او ایجاد کند.
بهترین زمان برای نخ کشیدن دندان‌ها، شب پیش از خواب است. در این زمان، کودک از خوردن غذا فارغ شده و امکان تجمع طولانی مدت ذرات غذا بین دندان‌ها کاهش می‌یابد. با تکرار منظم این کار، کودک به مرور با فرآیند نخ کشیدن آشنا می‌شود و در سال‌های بعد می‌تواند این کار را به‌تنهایی انجام دهد.