برای بسیاری از افراد، مراقبت از بهداشت دهان و دندان کاری بسیار دشوار به شمار می‌آید اما با ترفندهای بسیار ساده‌ای می‌توان در کار حفظ بهداشت دهان و دندان بسیار موفق عمل نمود. با ما همراه باشید تا به معرفی راهکارهایی ساده جهت مراقبت از بهداشت دهان و دندان بپردازیم.
مراقبت از بهداشت دهان و دندان و اهمیت آن در حفظ سلامتی
برای همه‌ی افراد، بهداشت دهان و دندان از اهمیت بسیاری برخوردار است. به تازگی اطلاعات موثق در زمینه‌ی بیماری‌ها نشان داده که منشا بسیاری از بیماری‌ها در عفونت‌های دندانی است. به این ترتیب در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان به مشکلات زیر دچار خواهیم شد:
- ابتلا به بیماری پریو دنتال
- ایجاد پلاک دندانی
- افزایش خطر دیابت
- ابتلا به مشکلات قلبی
- ابتلا به بیماری‌های لثه
- ایجاد اختلال در نعوظ
- افزایش ابتلا به بیماری زوال عقل
- ابتلا به بیماری زخم معده
- ابتلا به بیماری ذات الریه
- ایجاد مشکلات در بارداری (زایمان زودرس)
- ایجاد مشکلات کلیوی
- ایجاد آپسه (مغزی)
با توجه به موارد فوق می‌توان به اهمیت بهداشت دهان و دندان پی برد.
علائم مربوط به مشکلات دهان و دندان
بیشتر افراد با درد دندان راهی مطب‌های دندان‌پزشکی می‌شوند. این افراد معمولاً به بهداشت دهان و دندان خود توجه ندارند و علائم مربوط به مشکلات دهان و دندان را نادیده می‌گیرند. در رابطه با علائم عدم رعایت بهداشت دهان ودندان می‌توان می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- تلخی دهان
- خشکی دهان
- بوی بد دهان
- صدا دادن فک
- لق شدن دندان‌ها
- عقب رفتن لثه‌ها و تورم و خونریزی از لثه‌ها
- درد شدید دندان‌ها
عوارض عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان ممکن است در نگاه اول فقط به لکه‌های روی دندان یا بوی ناخوشایند دهان محدود به‌نظر برسد، اما واقعیت این است که این بی‌توجهی‌ها می‌توانند پیامدهای گسترده‌تری برای سلامت فرد به همراه داشته باشند. در ادامه، مهم‌ترین آسیب‌هایی را که در نتیجه بی‌توجهی به بهداشت دهان و دندان بروز می‌کنند به‌صورت دقیق بررسی خواهیم کرد.
پوسیدگی دندان و دردهای مزمن
پوسیدگی دندان یکی از رایج‌ترین و در عین حال پرهزینه‌ترین بیماری‌های دهان است که به‌صورت تدریجی و بدون علامت مشخص آغاز می‌شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که پلاک‌های میکروبی حاصل از باقی‌ماندن مواد قندی و نشاسته‌ای روی سطح دندان‌ها، به‌وسیله باکتری‌های دهانی تخمیر شده و اسید تولید کنند. اسید حاصل، ابتدا لایه بیرونی و محافظ دندان یعنی مینای دندان را مورد حمله قرار می‌دهد. در مراحل اولیه ممکن است تنها نقاطی به رنگ سفید گچی یا قهوه‌ای بر روی دندان‌ها ظاهر شود، اما در صورت ادامه این روند، آسیب به عاج دندان و سپس عصب‌ها نیز گسترش می‌یابد.
در این مرحله، فرد ممکن است با علائمی مانند درد ناگهانی هنگام خوردن غذاهای سرد، گرم یا شیرین، احساس تیر کشیدن در دندان، یا حتی دردهای شبانه مواجه شود. این دردها در صورت عدم درمان، مزمن شده و می‌توانند زندگی روزمره فرد را تحت‌تأثیر قرار دهند. در موارد پیشرفته‌تر، پوسیدگی به عفونت‌های پالپ یا حتی آبسه تبدیل شده و ممکن است نیاز به درمان‌های تخصصی مانند عصب‌کشی یا کشیدن دندان باشد. بنابراین، توجه مستمر به بهداشت دهان و معاینات منظم دندان‌پزشکی برای پیشگیری از این عارضه بسیار ضروری است.
التهاب و خونریزی لثه (ژنژیویت)
لثه اولین قربانی در برابر بی‌توجهی به بهداشت دهان است. لثه‌ها به‌عنوان بافت نرم محافظ اطراف دندان‌ها، نخستین خط دفاعی در برابر نفوذ باکتری‌ها و عوامل بیماری‌زا محسوب می‌شوند. در صورت عدم رعایت بهداشت دهان، ذرات غذایی و باکتری‌ها به‌سرعت در امتداد خط لثه جمع می‌شوند و پلاک میکروبی تشکیل می‌دهند. این پلاک‌ها در صورت پاک نشدن منظم، منجر به تحریک مزمن بافت لثه و بروز التهاب می‌شوند؛ وضعیتی که به آن ژنژیویت (Gingivitis) یا التهاب لثه گفته می‌شود.
ژنژیویت معمولاً با علائمی مانند قرمزی، تورم، حساسیت و خونریزی لثه‌ها هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان ظاهر می‌شود. در این مرحله، آسیب برگشت‌پذیر بوده و با مداخلات ساده بهبود می‌یابد. اما اگر این وضعیت نادیده گرفته شود، بیماری پیشرفت کرده و به پریودنتیت (Periodontitis) تبدیل می‌شود؛ نوعی التهاب پیشرفته که با تحلیل لثه، تشکیل پاکت‌های عمیق بین لثه و دندان و نهایتاً درگیری استخوان فک همراه است.
پریودنتیت نه‌تنها می‌تواند منجر به لق شدن و از دست رفتن دندان‌ها شود، بلکه ورود باکتری‌ها به جریان خون را نیز تسهیل می‌کند و خطر بروز بیماری‌های سیستمیک را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، مراقبت مستمر از لثه‌ها و توجه به نشانه‌های اولیه التهاب لثه برای پیشگیری از عوارض جبران‌ناپذیر آن بسیار حائز اهمیت است.
بوی بد دهان (هالیتوزیس)
هالیتوزیس یا بوی بد دهان، یکی از شایع‌ترین مشکلات دهانی است که بسیاری از افراد را در سنین مختلف درگیر می‌کند. این مشکل زمانی بروز می‌یابد که ترکیبات شیمیایی خاصی، به‌ویژه ترکیبات گوگرددار فرّار (Volatile Sulfur Compounds)، در دهان تجمع پیدا کنند. منشأ اصلی این ترکیبات، تجزیه پروتئین‌های باقی‌مانده از غذا، سلول‌های مرده، بزاق غلیظ یا پلاک‌های باکتریایی توسط میکروارگانیسم‌های بی‌هوازی است که عمدتاً در سطح زبان و فضای بین دندانی رشد می‌کنند.
عواملی مانند عدم مسواک زدن، استفاده نکردن از نخ دندان، خشکی دهان (زروستومیا)، استعمال دخانیات، پوسیدگی‌های دندانی، التهاب لثه و حتی برخی بیماری‌های عمومی مانند دیابت یا اختلالات گوارشی می‌توانند زمینه‌ساز یا تشدیدکننده بوی بد دهان باشند. همچنین زبان نیز به‌عنوان یکی از نواحی پرجمعیت از نظر باکتری، در صورت عدم تمیز کردن روزانه، نقش مهمی در بروز این مشکل ایفا می‌کند.
در صورت تداوم بوی بد دهان علی‌رغم رعایت بهداشت، بررسی تخصصی برای تشخیص علل زمینه‌ای پزشکی نیز ضروری است.
از دست دادن دندان‌ها
از دست دادن دندان‌ها یکی از جدی‌ترین پیامدهای بی‌توجهی به بهداشت دهان و دندان است که معمولاً در اثر پیشرفت پوسیدگی‌های عمیق یا بیماری‌های لثه‌ای درمان‌نشده رخ می‌دهد. زمانی که پوسیدگی از مینای دندان عبور کرده و به عاج و سپس ریشه می‌رسد، ساختار دندان به‌شدت تضعیف شده و در صورت عدم درمان، ممکن است به مرگ پالپ (عصب) و ایجاد آبسه دندان منجر شود.
از سوی دیگر، بیماری‌های پیشرفته لثه مانند پریودنتیت، به تحلیل استخوان فک می‌انجامند و موجب لق شدن دندان‌ها و نهایتاً افتادن آن‌ها می‌شوند. از دست دادن دندان‌ها تنها یک مشکل ظاهری نیست؛ بلکه می‌تواند عملکرد جویدن را مختل کند، تغذیه سالم را تحت‌تأثیر قرار دهد، الگوی صحبت کردن و تلفظ را تغییر دهد و حتی باعث افت عزت‌نفس در فرد شود.
علاوه بر این، فضای خالی ایجادشده در دهان ممکن است موجب جابه‌جایی سایر دندان‌ها، به‌هم‌ریختگی فک و فشار اضافی به مفاصل گیجگاهی فکی شود. بنابراین حفظ دندان‌ها نه‌تنها برای زیبایی لبخند، بلکه برای سلامت عمومی و عملکرد طبیعی سیستم دهانی ضروری است.
عفونت‌های سیستمیک
دهان می‌تواند محل ورود باکتری‌ها به جریان خون شود. این عفونت‌ها ممکن است به بیماری‌های جدی مانند اندوکاردیت (عفونت دریچه‌های قلب) و ذات‌الریه منجر شوند، به‌ویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف.
راهکارهای اصولی حفظ بهداشت دهان و دندان
برای مراقبت از دهان و دندان، راهکارهای اصولی وجود دارد. لازم نیست برای حفظ بهداشت دهان و دندان به راه‌حل‌های پیچیده و پرخرج فکر کنیم. ما با استفاده از این ترفندهای ساده و کم خرج می‌توانیم از ابتلا به مشکلات بسیار بزرگ رهایی یابیم. برخی از این راهکارهای ساده عبارتند از:
مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و خمیردندان
از بهترین و ساده‌ترین روشهای جلوگیری از پوسیدگی دندان و مراقبت از دهان و دندان، استفاده از مسواک، خمیر دندان و نخ دندان است. در ادامه به بررسی نقش هر یک از این سه عنصر مهم در سلامتی دهان و دندان می‌پردازیم.
استفاده از مسواک مناسب
انتخاب مسواک یکی از مهم‌ترین عوامل جهت کنترل پوسیدگی دندان‌ها به شمار می‌آید.
برند پاتریکس، فعال در زمینه‌ی بهداشت و سلامت دهان، بهترین مسواک‌ها را با بالاترین سطح کیفیت تولید می‌نماید. با انتخاب انواع مسواک‌های پاتریکس، کار محافظت از دندان‌ها بسیار آسان خواهد بود زیرا:
- مسواک‌های پاتریکس در سایز‌های مختلف، طراحی شده‌اند.
- مسواک‌های پاتریکس به لثه‌ها آسیبی نمی‌رسانند.
- مسواک‌های پاتریکس در انواع مسواک بزرگسالان و کودکان، عرضه می‌شوند.
- جنس برس مسواک‌های پاتریکس با در نظر گرفتن حساسیت دندان‌ها و لثه‌ها انتخاب می‌شود.
- دسته‌ی مسواک‌های پاتریکس از پلاستیک یا چوب ساخته می‌شوند و در دست لیز نمی‌خورند.
به جز انتخاب مسواک مناسب، انتخاب خمیر دندان و نخ دندان استاندارد و مناسب هم از روشهای جلوگیری از پوسیدگی دندان به شمار می‌آید. با انتخاب خمیر دندان‌ها و نخ دندانهای برند پر افتخار پاتریکس، مراقبت ویژه از دندانهای خود را به پاتریکس خواهید سپرد.
بیشتر بخوانید : مسواک هارد یا سافت؟ کدامیک بهتر است؟
استفاده از خمیر دندان مناسب
به جز انتخاب مسواک مناسب، انتخاب خمیر دندان استاندارد و مناسب هم از روش های جلوگیری از پوسیدگی دندان، به شمار می‌آید. با انتخاب خمیردندان‌های برند پر افتخار پاتریکس، مراقبت ویژه از دندانهای خود را به پاتریکس خواهید سپرد.
این خمیر دندان‌ها در انواع مختلف سفیدکننده، زغالی، چندکاره و ... برای بزرگسالان و مخصوص کودکان دارای ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی هستند که به شما در مراقبت از دندان‌ها یاری می‌رسانند. این ویژگی‌ها عبارتند از:
- این خمیر دندان‌ها، از مواد با کیفیت ساخته شده‌اند.
- خمیر دندانهای پاتریکس دارای فرمولاسیون مناسب برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها می‌باشند.
- با استفاده از خمیر دندانهای پاتریکس به لثه و دندان‌ها آسیبی نمی‌رسد.
- خمیر دندانهای مخصوص دندانهای حساس با پر کردن لوله‌های انتهای عصب و جلوگیری از تحریک آن‌ها عمل می‌کنند.
- خمیر دندانهای پاتریکس، ضد باکتری هستند.
- بسیاری از انواع خمیر دندانهای پاتریکس دارای فلوراید می‌باشند.
- خمیر دندانهای پاتریکس ضد جرم هستند.
- انواع خمیر دندانهای پاتریکس در دو نوع کودک و بزرگسال عرضه می‌شوند.
- از عصاره مینت (نعنا) برای خوشبو شدن دهان و خنک کردن آن، در بیشتر خمیر دندانهای پاتریکس استفاده می‌شود.
- خمیر دندانهای پاتریکس، دارای مواد سفید کننده می‌باشند.
- استفاده از این خمیر دندان‌ها، سبب استحکام مینای دندان می‌شود.
- متریال مورد استفاده در ساخت خمیر دندانهای پاتریکس، سبب می‌شود تا افراد حساس به پاره‌ای از مواد حساسیت‌زا، بتوانند از این نوع خمیردندان‌ها به راحتی استفاده کنند.
استفاده از نخ دندان مناسب
به جز انتخاب صحیح مسواک و خمیر دندان خوب، با استفاده از نخ دندان مناسب، می‌توان بسیاری از بیماری‌های دهان و دندان را کنترل نمود. ویژگی‌های انواع نخ دندانهای پاتریکس عبارتند از:
- مانده غذای مابین فضای دندان را که از دسترس مسواک خارج هستند، به راحتی از این فضا‌ها خارج می‌نماید.
- نخ دندانهای پاتریکس، ضد ایجاد جرم و پلاک میکروبی در فضای مابین دندان‌ها هستند.
- نخ دندان پاتریکس با طعم نعنا، خوشبو کننده‌ی دهان است.
- نخ دندان زغالی پاتریکس حاوی فلوراید است.
- نخ دندان پاتریکس ویژه‌ی لثه‌های حساس، بدون احساس ناخوشایند سوزش دندان‌ها می‌تواند مورد استفاده‌ی افراد با لثه‌های حساس، قرار گیرد.
بیشتر بخوانید : روش های جلوگیری از پوسیدگی دندان بطور موثر
عدم استعمال سیگار
همه می‌دانند که سیگار کشیدن با مشکلات بسیاری همراه است. یکی از اثرات جانبی سیگار کشیدن، هزینه‌ی بسیار زیادی است که افراد مجبورند برای سلامت دندانهای خود به دلیل استفاده از سیگار بپردازند.
کشیدن سیگار سبب ایجاد مشکلات بسیاری در دهان و دندان می‌شود، از جمله:
- محدود کردن جریان خون به دهان و تبدیل دهان به مکانی برای رشد باکتری‌ها
- افزایش پوسیدگی دندان‌ها
- بدبو شدن دهان
- افزایش مدت زمان بهبودی بیماری‌های دهان و دندان پس از عمل جراحی
- تغییر رنگ و زرد شدن دندان‌ها
- افزایش خطر ابتلا به سرطان دهان
ترک سیگار بهترین روش برای مراقبت از دهان و دندان است. توتون و تنباکو از مواد مضر برای سلامت دندان‌ها به شمار می‌آیند.
مصرف پروبیوتیک‌ها
یک راه مناسب برای مراقبت از بهداشت دهان و دندان، استفاده از پروبیوتیک‌ها است. برخی از باکتری‌های پروبیوتیک توانایی اتصال به سطوح دندانی برای مراقبت از دهان و دندان را دارند. در این حالت، این باکتری‌های مفید به جای باکتری‌های مضر که موجب پوسیدگی دندان می‌شوند، به تکثیر می‌پردازند. به همین منظور ضروری است که پروبیوتیک‌ها به صورت روزانه مصرف شوند.
پروبیوتیک‌ها توانایی جلوگیری از پوسیدگی دندان را دارند و با تشکیل کولونی‌هایی در فضای خالی مابین دندان‌ها، تعادل جمعیتی باکتری استرپتوکوک را از بین می‌برند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که مصرف مداوم شیر و پنیر پروبیوتیک، میزان ترکیبات غذایی که باعث پوسیدگی دندان و تشکیل پلاک روی دندان می‌شوند را کاهش می‌دهد.
استفاده از پروبیوتیک‌ها می‌تواند در جهت کنترل عفونت‌ها، سبب عدم نیاز به استفاده از آنتی بیوتیک‌ها شود. با استفاده از پرو بیوتیک‌ها می‌توان بدون نیاز به آنتی بیوتیک‌ها به پیشگیری ودرمان عفونت‌های دندانی پرداخت.
چک کردن دندان‌ها به طور مرتب
طبق تحقیقات انجام شده، برای مراقبت از بهداشت دهان و دندان بهتر است هر شش ماه یک بار به دندانپزشک مراجعه نمایید. لازم نیست منتظر بمانید تا دندانهای شما آسیب ببینند، آن‌گاه به مطب دندانپزشک مراجعه کنید! بلکه بایستی هر شش ماه یک بار به مطب دندانپزشک خود مراجعه نمایید و از وضعیت سلامت دندانهای خود اطلاع کسب کنید.
پزشک در این بررسی‌ها اگر لازم باشد به پر کردن دندان‌ها یا جرم‌گیری آن‌ها خواهد پرداخت تا پوسیدگی آن‌ها به سطوح بالاتری تبدیل نشود. در صورت عدم مراجعه به موقع به دندانپزشک ممکن است با افزایش سطح پوسیدگی دندان با ایجاد بیماری در لثه‌ها وکشیدن دندان مواجه شوید.
جمع بندی
جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها کار سختی نیست. با استفاده از روشهای جلوگیری از پوسیدگی دندان بسیار ساده مانند انتخاب مناسب مسواک، خمیر دندان و نخ دندان پاتریکس می‌توان تا حد زیادی از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کرد. با استفاده از این سه عنصر ضروری برای پاکیزگی دهان و دندان شما می‌توانید درصد بسیاری از پوسیدگی دندان‌ها را به تعویق بیندازید.